मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना : Motar Vahan Chalak Prashikshan Yojana

महाराष्ट्र शासन राज्यातील गरीब जनतेसाठी विविध सरकारी योजनांची सुरुवात करत असते जेणेकरून गरीब वर्गातील नागरिकांचा सामाजिक तसेच आर्थिक विकास व्हावा.अशा योजनांपैकीच एक योजना जिचे नाव मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना आहे या योजनेअंतर्गत राज्यातील अनुसूचित जाती,अनुसूचित जमाती,नवबौध्द,इमाव व विमाप्र प्रवार्गाच्या युवकांना मोफत वाहन चालक प्रशिक्षण दिले जाते.

राज्यातील वाहनांची वाढणारी संख्या, वाहतुक व्यवस्था, रस्ते व दिवसेंदिवस लोकांचा पर्यटनाकडे वाढणारा कल लक्षात घेता, वाहन व्यवसायामध्ये रोजगाराची मोठया प्रमाणात संधी निर्माण होत आहे. तथापि, मागासवर्गीय समाजामध्ये शिक्षणाचे प्रमाण कमी असून त्याबरोबरच बेरोजगारीचे प्रमाण सुध्दा जास्त आहे. आर्थिक परिस्थिती गरीब असल्यामुळे त्यांना वाहन चालक प्रशिक्षण घेण्यासाठी लागणारी फी भरण्यासाठी पुरेशे पैसे नसतात त्यामुळे त्यांना मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण घेता येत नाही त्यामुळे शासनाने या सर्व गोष्टींचा विचार करून मागासवर्गीय विद्यार्थ्यांना रोजगाराच्या संधी उपलब्ध व्हाव्यात व त्यांना कौशल्यपुर्ण प्रशिक्षण मिळावे म्हणून मोटार वाहन प्रशिक्षण योजना सुरु करण्याचा निर्णय घेतला

अनुसूचित जातीच्या व नवबौध्द युवकांना मोफत मोटार वाहन चालविणे व वाहकाचे प्रशिक्षण देऊन त्यांना स्वावलंबी करून त्यांचा सामाजिक व आर्थिक स्तर उंचाविणे तसेच त्यांना व्यावसायिक संधी उपलब्ध करून देण्याच्या उद्देशाने या योजनेची सुरुवात करण्यात आली आहे.

वाचकांना विनंती

आम्ही मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेची संपूर्ण माहिती या लेखात दिली आहे त्यामुळे तुमची हा लेख शेवट पर्यंत वाचा व या योजनेचा लाभ मिळवा जर तुमच्या परिसरात असे कोणी तरुण व तरुणी असतील जे मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेचा लाभ घेऊ इच्छित असतील तर त्यांना या योजनेची माहिती अवश्य द्या किंवा आमची हि आर्टिकल त्यांना शेयर करा जेणेकरून ते या योजनेचा लाभ घेऊ शकतील.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेचा उद्देश

1. अनुसूचित जातीच्या व नवबौध्द युवकांना मोफत मोटार वाहन चालविणे व वाहकाचे प्रशिक्षण देऊन त्यांना स्वावलंबी करून त्यांचा सामाजिक व आर्थिक स्तर उंचाविणे तसेच त्यांना व्यावसायिक संधी उपलब्ध होण्याच्या दृष्टीने राज्यात मोटार वाहन व वाहकाचे प्रशिक्षण देण्याची योजना सुरु करण्यात आली आहे.
2. राज्यातील नागरिकांना सशक्त व आत्मनिर्भर बनविणे.
3. राज्यात रोजगाराच्या नवीन संधी उपलब्ध करून देणे.
4. नागरिकांचा सामाजिक तसेच आर्थिक विकास करणे
5. राज्यातील नागरिकांचे जीवनमान सुधारणे
6. राज्यातील बेरोजगारी कमी करणे
7. नागरिकांना स्वतःच्या पायावर उभे करणे

वाहन चालक प्रशिक्षण योजना वैशिष्ट्ये

• महाराष्ट्र शासनाच्या सामाजिक कल्याण विभागाद्वारे या योजनेची सुरुवात करण्यात आलेली आहे.
• या योजनेअंतर्गत लाभार्थ्यांकडून कुठल्याही प्रकारचे प्रशिक्षण शुल्क घेतले जात नाही.
• राज्यातील नागरीकांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी तसेच त्यांचा सामाजिक व आर्थिक विकास होण्यासाठी तसेच ते सशक्त व आत्मनिर्भर होण्यासाठी सदर योजना महत्वाची ठरणार आहे.
• मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना महाराष्ट्र राज्यातील सर्व जिल्हयामध्ये राबविण्यात येते.
• अर्जदाराला अर्ज करताना कुठल्याच समस्येचा सामना करावा लागू नये म्हणून अर्ज प्रक्रिया सोपी ठेवण्यात आलेली आहे.
• राज्यातील बेरोजगारी कमी होण्यास मदत होईल.

शासनाच्या इतर योजना

• राज्य सरकार एकाच योजनेतून कामगारांना देत आहे अनेक सुविधा त्यासाठी वाचा बांधकाम कामगार योजना
• राज्य सरकार महिलांना देत आहे मोफत शिलाई मशीन त्यासाठी वाचा फ्री सिलाई मशीन योजना
• राज्य सरकार युवकांना देत आहे रोजगाराच्या विविध संधी त्यासाठी वाचा पंडित दीनदयाल उपाध्याय रोजगार मेळावा
• सरकार गटई कामगारांना देत आहे मोफत पत्र्याचे स्टॉल त्यासाठी वाचा गटई स्टॉल योजना
• आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबांना सरकार देत आहे 4000/- रुपयांचे अर्थसहाय्य त्यासाठी वाचा खावटी अनुदान योजना

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना महाराष्ट्र लाभार्थी

• महाराष्ट्र राज्यातील आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबातील व्यक्ती या योजनेअंतर्गत अर्ज करण्यासाठी पात्र आहेत.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेचे लाभ

• मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेअंतर्गत राज्यातील गरीब कुटुंबातील नागरिकांना मोफत मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण दिले जाते.
• या योजनेअंतर्गत राज्यातील आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबातील नागरिकांचे जीवनमान सुधारेल.
• नागरिकांचा सामाजिक तसेच आर्थिक विकास होईल.
• राज्यातील नागरिक सशक्त व आत्मनिर्भर बनतील.
• राज्यातील बेरोजगारी कमी होईल.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेअंतर्गत समाविष्ट वर्ग

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण ही योजना खालील प्रवर्गाच्या उमेदवारांना लागू करण्यात आली आहे.

• अनुसूचित जाती
• अनुसूचित जमाती
• इतर मागास वर्गीय

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेअंतर्गत मोटार वाहन प्रशिक्षणासाठी देण्यात येणारी रक्कम

युवक व युवतींना वाहन चालक व वाहक प्रशिक्षण देण्याची येाजना मोटार ड्रायव्हिंग प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थेमार्फत राज्यातील सर्व जिल्हयात राबविण्यात येते. त्याकरिता प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थेस शासन खालीलप्रमाणे रक्कम अदा केली जाते.

तसेच लाभार्थ्यांना पोस्टाने चालक/ वाहक परवाना पाठविणे करीता प्रतिलाभार्थी 100/- रुपये एवढी रक्कम मंजुर करण्यात येते.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेच्या लाभाचे स्वरूप

• लाभार्थी उमेदवारांना खाजगी ड्रायव्हीग स्कूलमध्ये प्रशिक्षण देण्यात येते प्रत्येक सत्रात किमान 50 उमेदवारांना प्रवेश देण्यात येतो तसेच वाहकाचे (चालक) मोफत प्रशिक्षण देण्यात येते.
• प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यावर प्रशिक्षणार्थ्यास प्रादेशिक परिवहन कार्यालयामार्फत परीक्षा घेऊन वाहन चालविण्याचा परवाना दिला जातो.तर वाहकास प्रशिक्षणानंतर बॅच देण्यात येतो.
• प्रशिक्षण पूर्ण होऊन संबंधितांना परवाना / बॅच मिळाल्यानंतर शासनाने विहित केलेल्या शुल्काची प्रतिपूर्ती प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थेस अदा केली जाते.
• प्रशिक्षण कालावधीमध्ये जिल्हा कार्यालय ते प्रशिक्षण केंद्रापर्यंत जाणे येण्याचे भाडे, आरोग्य तपासणी, छायाचित्र, चालकाचा कच्चा व पक्का परवाना, वाहक परवाना व बिल्ला, राहण्याची व जेवण्याची व्यवस्था इत्यादि संबंधित प्रशिक्षण संस्थेमार्फत केली जाते.
• प्रशिक्षण केंद्राच्या मुख्यालयी राहणारा स्थानिक प्रशिक्षणार्थी वसतिगृहात रहात नसल्यास मोटार वाहन चालक प्रशिक्षणार्थीस 300/- रुपये व वाहक प्रशिक्षणार्थ्यास 150/- रुपये याप्रमाणे प्रशिक्षण काळात प्रशिक्षण संस्थेमार्फत विद्यावेतन देण्यात येते.

शासनाच्या इतर योजना

• आंतरजातीय विवाह करणाऱ्या जोडप्यांना सरकार देत आहे 3 लाखाची प्रोत्साहन राशी त्यासाठी वाचा आंतरजातीय विवाह योजना
• राज्य सरकार ग्रामीण भागातील कुटुंबांना देत आहे मोफत चूल त्यासाठी वाचा निर्धूर चुल वाटप योजना
• राज्य सरकार महिलांना व्यवसाय सुरु करण्यासाठी देत आहे कर्ज त्यासाठी वाचा महिला बचत गट समृद्धी कर्ज योजना
• स्वतःचा लघु उद्योग सुरु करण्यासाठी सरकार देत आहे 1 लाखाचे कमी व्याज दरात कर्ज त्यासाठी वाचा थेट कर्ज योजना
• स्वतःचा लघु उद्योग सुरु करण्यासाठी सरकार देत आहे 1 लाखाचे कमी व्याज दरात कर्ज त्यासाठी वाचा थेट कर्ज योजना

अनुसूचित जाती व नवबौध्द घटकांतील बेरोजगार युवकांसाठी मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजना नियमावली

• सदरची योजना राज्यातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये राबविण्यात येईल. केंद्र शासन, राज्य शासन व महाराष्ट्र राज्य मार्ग परिवहन महामंडळा मार्फत चालविण्यात येणाऱ्या वाहनचालक प्रशिक्षण संस्था, तसेच मोटार वाहन विभागाने प्राधिकृत केलेल्या प्रशिक्षण देणारी संस्था ही मोटार वाहन अधिनियमांतर्गत नमूद, सर्व मुलभूत सोयींनीयुक्त असेल.
  प्रशिक्षण हे केंद्रीय मोटार वाहन कायदा व त्या अंतर्गत करण्यात आलेले नियम तसेच महाराष्ट्र मोटार वाहन कायदा व त्या अंतर्गत करण्यात आलेले नियम यामधील तरतुदीनुसार राहील.
• सदरील प्रशिक्षण हे खालील परवान्यासाठी राहील

• प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थांची निवड ई-निविदेव्दारे शासन स्तरावरुन करण्यात येईल.तथापी,प्रशिक्षण देणारी संस्था जर केंद्र व राज्य शासनामार्फत किंवा महामंडळा मार्फत चालविली जात असेल, तर त्यांनी नमूद केलेले दराबाबत वाटाघाटी करण्यात येतील. त्यानंतर अंतिम दर ठरविण्यात येईल.
• निवासी प्रशिक्षण– प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थेस प्रती विद्यार्थी निविदेमध्ये अंतिम केलेल्या दराप्रमाणे खर्चाची प्रतिपूर्ती सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण यांचेकडून करण्यात येईल. यामध्ये मोटार वाहन प्रशिक्षण, मोटार वाहन प्रात्यक्षिक, सिमुलेटर ट्रेनिंग, वर्कशॉप ट्रेनिंग, निवास, भोजन, वैद्यकीय चाचणी, कच्चे व पक्के लायसन्स, फोटो याबाबींचा समावेश राहील.
• अनिवासी प्रशिक्षण– प्रशिक्षण देणाऱ्या संस्थेस प्रती विद्यार्थी निविदेमध्ये अंतिम केलेल्या दराप्रमाणे खर्चाची प्रतिपूर्ती सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण यांचेकडून करण्यात येईल. यामध्ये मोटार वाहन प्रशिक्षण, मोटार वाहन प्रात्यक्षिक, सिमूलेटर ट्रेनिंग, वर्कशॉप ट्रेनिंग, वैद्यकीय चाचणी, कच्चे व पक्के लायसन्स, फोटो याबाबींचा समावेश राहील.
• निवासी उमेदवारास प्रशिक्षण कालावधीमध्ये मोटार वाहन प्रशिक्षण, मोटार वाहनाचे प्रात्यक्षिक, सिमुलेटर ट्रेनिंग, क्लासरुम ट्रेनिंग देणे बंधनकारक राहील. तसेच प्रशिक्षणार्थीची निवास, भोजनाची व्यवस्था करणे आवश्यक राहील.
• प्रत्येक उमेदवाराचा दैनिक हजेरीपट ठेवण्यात येईल.
• प्रशिक्षण पूर्ण केलेल्या उमेदवारांना संस्थेने वाहन चालक परवाना मिळवून देणे बंधनकारक राहील.
• यशस्वीरित्या प्रशिक्षण पूर्ण केलेल्या उमेदवारांची यादी आवश्यक त्या माहितीसह विहीत नमुन्यात तयार करुन संबंधीत, सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण यांचेकडे प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर १० दिवसांच्या आत सादर करण्यात येईल.
• प्रशिक्षण कालावधीत अनिवासी प्रशिक्षणार्थीचा दैनंदिन खर्च भागविण्यासाठी १२००/- रुपये विद्यावेतन म्हणून देय राहील. सदरची रक्कम प्रशिक्षण पूर्ण झाल्यानंतर व वाहन चालक परवाना प्राप्त झाल्यानंतर सहाय्यक आयुक्त,
  समाज कल्याण हे प्रशिक्षणार्थीच्या बँक खात्यावर परस्पर वर्ग करतील.
• प्रशिक्षण पूर्ण केलेल्या प्रशिक्षणार्थीची यादी संबंधीत संस्था, प्रादेशिक उपायुक्त, समाज कल्याण विभाग, तसेच संबंधीत सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण हे अद्यावत करतील.
• प्रशिक्षणासाठी क्षेत्रनिहाय नमूद केलेले भौतिक उद्दिष्टे शासन स्तरावरुन निश्चित करुन सर्व सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण यांना देण्यात येईल. त्यानुसार संबंधीत सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण यांनी लाभार्थी निवड समिती मार्फत प्रशिक्षणार्थीची निवड करणे. निवड केलेल्या प्रशिक्षणार्थीची यादी संस्थेला उपलब्ध करुन देण्यात येईल.
• निवड झालेल्या प्रशिक्षण संस्थेबरोबर सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण हे आवश्यक तो करारनामा करुन घेतील.
• निवड करण्यात आलेल्या प्रशिक्षणार्थीकडून विहीत नमुन्यातील बंधपत्र सहाय्यक आयुक्त, समाज कल्याण करून घेतील.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेसाठी आवश्यक पात्रता

• अर्जदार नागरिक हा महाराष्ट्र राज्याचा मूळ रहिवाशी असणे आवश्यक आहे.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेच्या अटी व शर्ती

• प्रशिक्षणार्थी उमेदवार हा मोटार परिवहन अधिनियम तरतुदीनुसार वयोमर्यादा,शैक्षणिक अहर्ता, शारीरिक पात्रता, जातीचा दाखल इत्यादी बाबींची पूर्तता करणारा असावा.
• मोटार वाहन प्रशिक्षण योजनेचा लाभ फक्त महाराष्ट्र राज्यातील नागरिकांनाच देण्यात येईल.
• महाराष्ट्र राज्याच्या बाहेरील नागरिकांना या योजनेचा लाभ दिला जाणार नाही.
• प्रशिक्षणार्थी हा महाराष्ट्र राज्याचा कायमस्वरुपी रहिवासी असावा.
• अर्जदार अनुसूचित जाती,अनुसूचित जमाती,इतर मागास वर्गीय प्रवर्गाचा असावा.
• अर्जदाराचे वय जाहिरात प्रसिध्द केल्याच्या दिनांकास हलके वाहन चालक परवाना करीता वय 18 वर्षे पुर्ण, तर जड वाहन चालक परवाना करीता वय 20 वर्षे पूर्ण असावे. वरील दोन्ही परवान्यांसाठी अर्जदाराची कमाल वयोमर्यादा 35 वर्षे राहील.
• ज्या उमेदवारास जड वाहन परवाना प्रशिक्षण घ्यावयाचे आहे, त्याचे कडे हलके मोटार वाहन परवाना (ट्रान्सपोर्ट) 1 वर्षे पूर्ण झालेले असणे आवश्यक आहे.
• अर्जदार हा किमान इयत्ता 8वी उत्तीर्ण व बेरोजगार असावा.
• अर्जदाराचे वास्तव्य हे संबंधीत जिल्ह्यातील असणे बंधनकारक आहे. त्यासाठी वास्तव्याच्या ठिकाणचे पालक /स्वत:च्या नावावरील रेशनकार्ड/विद्युत देयक/ आधारकार्ड इत्यादी कागदपत्रे सादर करणे बंधनकारक आहे.
• अर्जदाराच्या वडिलांचे सर्व मार्गांनी मिळणारे वार्षिक उत्पन्न 2.50 लाख पेक्षा जास्त नसावे. त्या पुष्टर्थ सक्षम प्राधिकारी (तहसिलदार) यांचा उत्पन्नाचा दाखला सादर करण्यात यावा.
• अर्जदार हा अनुसूचित जाती व नवबौध्द घटक वर्गातील असल्याबाबत जातीचे विहीत प्रमाणपत्र दाखल करणे बंधनकारक राहील.
• एकूण उद्दिष्टांपैकी हलके मोटार वाहन प्रशिक्षणासाठी 10% जागा महिलांसाठी आरक्षित राहतील. तथापी, महिला प्रशिक्षणार्थीचे अर्ज कमी प्रमाणात प्राप्त झाल्यास रिक्त जागा पुरुष उमेदवारांमधून भरण्यात येतील.
• प्रशिक्षणार्थी उमेदवार हे मोटार परिवहन अधिनियम तरतूदीनुसार शारिरीक व वैद्यकीयदृष्ट्या पात्र असावा.
• अर्जदार यांनी यापूर्वी या योजनेचा लाभ घेतलेला नसावा.
• अर्जदाराकडे हलके मोटार वाहन चालक परवाना (license) असल्यास, असे अर्जदार या योजनेत जड वाहन परवान्याखेरीज लाभ घेण्यास पात्र राहणार नाहीत.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे

• अर्जदाराचे आधार कार्ड
• महाराष्ट्र राज्याचा वास्तव्याचा पुरावा
• रहिवाशी पुरावा
• राशन कार्ड प्रत
• पासपोर्ट आकाराचे फोटो
• शिक्षण प्रमाणपत्र
• अर्जदाराचे जन्म प्रमाणपत्र / शाळा सोडल्याचा दाखला
• अर्जदाराचा जातीचा दाखला
• मेडिकल प्रमाणपत्र

शासनाच्या इतर योजना

• स्वतःचा व्यवसाय सुरु करण्यासाठी सरकार देत आहे बिनव्याजी कर्ज त्यासाठी वाचा अण्णासाहेब पाटील कर्ज योजना
• जेष्ठ नागरिकांना सरकार देत आहे दरमहिना 1500/- रुपयांचे अर्थसहाय्य त्यासाठी वाचा श्रावणबाळ अनुदान योजना
• सरकार विद्यार्थ्यांना देत आहे मोफत टॅबलेट त्यासाठी वाचा महाज्योती फ्री टॅबलेट योजना
• स्वतःचे घर बांधण्यासाठी सरकार देत आहे 2.5 लाखाचे आर्थिक अनुदान त्यासाठी वाचा रमाई घरकुल योजना
• राज्यातील निराधार व्यक्तींना सरकार दरमहिना देत आहे 1500/- रुपयांचे आर्थिक सहाय्य त्यासाठी वाचा संजय गांधी निराधार योजना
• स्वतःचा उद्योग सुरु करण्यासाठी सरकार देत आहे 25 लाखांपर्यंत कर्ज त्यासाठी वाचा मुख्यमंत्री रोजगार निर्मिति योजना

महाराष्ट्र मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेअंतर्गत अर्ज रद्द होण्याची कारणे

• अर्जदार व्यक्ती महाराष्ट्र राज्याचा रहिवाशी नसल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.
• अर्जदार व्यक्ती आर्थिक दृष्ट्या गरीब कुटुंबातील नसल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.
• अर्जदाराने अर्जात खोटी माहिती भरल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.
• एकाच वेळी दोन अर्ज केल्यास एक अर्ज रद्द केला जाईल.
• अर्जदाराचे वय 18 वर्षापेक्षा कमी आणि 35 वर्षापेक्षा जास्त असल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.
• अर्जदार कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न 2.5 लाखांपेक्षा जास्त असल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.
• अर्जदार शारिरीक दृष्ट्या विकलांग असल्यास अर्ज रद्द केला जाईल.

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेसाठी अर्ज करण्याची पद्धत

मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अर्जदाराने त्याच्या जवळच्या संबधित जिल्ह्याचे विशेष जिल्हा समाजकल्याण अधिकारी कार्यालयात जाऊन सदर योजनेचा अर्ज घ्यावा व अर्जात विचारलेली सर्व माहिती योग्य प्रकारे भरून सोबत विचारलेल्या कागदपत्रांच्या झेरॉक्स प्रति जोडाव्यात व अर्ज जमा करावा.संबंधित योजनेचे अधिकारी अर्ज आणि कागदपत्रांची पडताळणी करून अर्जदारास काही दिवसात कळवतील.

सारांश

आशा करतो कि मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेअंतर्गत आपल्याला सर्व माहिती प्राप्त झाली आहे तरीदेखील आपले मोटार वाहन चालक प्रशिक्षण योजनेसंबंधी काही प्रश्न असल्यास मला ई-मेल किंवा कंमेंट्स च्या माध्यमातून जरूर कळवा आम्ही तुमच्या प्रश्नांची लवकरात लवकर उत्तरे देण्याचा प्रयत्न करू आणि जर तुम्हाला या योजनेची माहिती उपयुक्त वाटली असेल तर तुमच्या मित्रांना नक्की शेअर करा जेणेकरून तुमचे मित्र देखील या योजनेचा लाभ घेऊ शकतील.